COVID-19 Bilgilendirme ve Sık Sorulan Sorular

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) Corona Enfeksiyonu ile ilgili sık sorulan soruları yanıtlıyor:

İlk kez Aralık 2019’da Çin’de ortaya çıkan koronavirüs infeksiyonu (COVİD-19), başta Avrupa ve İran ülkeleri olmak üzere tüm dünyaya yayılmış, ülkemizde de ilk vaka 10 Mart 2020’de görülmüştür ve vaka sayısı artmaya devam etmektedir. Koronavirüs infeksiyonunun diyabet, hipertansiyon, kalp, akciğer ve böbrek hastalığı, kanser gibi kronik hastalıklarda ve bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda daha kötü seyrettiğine dair veriler mevcuttur. Bulaşıcılığı çok yüksek olan bu infeksiyondan korunmak ve yayılmasını önlemek için Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği olarak tüm hastalarımız ve alanımızı ilgilendiren gruplarda genel önerilerimiz şunlardır:

  1. Ellerinizi sık sık, su ve sabunla en az 20 saniye boyunca ovarak yıkayın.

  2. Soğuk algınlığı belirtileri gösteren kişilerden en az 1 metre (4-5 adım) uzakta durun.

  3. Öksürme ve hapşırma sırasında tek kullanımlık mendil kullanın, yanınızda mendil yoksa dirseğinizin iç kısmını kullanın.

  4. Tokalaşma, sarılma ve öpüşme gibi sosyal aktivitelerden uzak durun.

  5. Kirli ellerinizle yüzünüze, gözlerinize ve burnunuza dokunmayın.

  6. Soğuk algınlığı belirtileriniz varsa kronik hastalığı olanlardan ve yaşlılardan uzak durun.

  7. Maske takmadan dışarı çıkmayın.

  8. Bulunduğunuz ortamları sık sık havalandırın.

  9. Kıyafetlerinizi en az 60 derecede normal deterjanla yıkayın.

  10. Kapı kolları, lavabo gibi yüzeyleri sık sık temizleyin.

  11. Havlu gibi eşyalarınızı başkalarıyla ortak kullanmayın.

  12. Dengeli beslenin, yeterli sıvı alın, düzenli ve yeterli uyuyun.

  13. Koronavirus infeksiyonundan korunmak için herhangi bir destek ilaç tedavisi ve vitaminler işinize yaramayacaktır. Gereksiz ve zarar verebilecek bu tür uygulamalardan kaçının. Bilinen eksiklik varsa ve bu nedenle verilmişse vitamin ilaçlarınıza devam etmelisiniz.

  14. Düşmeyen ateş, kuru öksürük, nefes darlığı ve solunum sıkıntısı gibi koronavirüs infeksiyonu belirtileriniz varsa hemen Sağlık Bakanlığı Danışma Hattı olan SABİM 184 destek hattını arayın veya size en yakın hastaneye başvurun.

  15. Tüm hastalarımız ve endokrin sorunu olan tüm gebeler, hastalığınız ile ilgili hekimlerinizin önerilerine uyun ve kullanmakta olduğunuz ilaçlarınızı düzenli kullanın.

  16. Acil bir durum olmadığı sürece rutin kontrollerinizi erteleyin, sağlık kuruluşlarına başvurmayın. Hastalığınız ile ilgili acil bir durum olduğunu düşünüyorsanız sağlık kuruluşlarına veya hekiminize öncelikle telefonla ulaşın, hekiminiz sizi yönlendirecektir. Endokrin sorunu olan gebe hastalarımız rutin kontrolleriniz için sağlık kuruluşlarına gelmeden önce hekiminizi arayın.

  17. Doktorunuzun, kliniğinizin, eczanenizin, özel sigortanız varsa sigortanızın iletişim bilgilerini kayıt altına alın. İlaçlarınızın isimlerini ve dozlarını temiz bir kağıda yazın. Hastaneye gitmeniz gerektiğinde lazım olacaktır. 


 

Diyabet Hastaları İçin

  1. Yukarıdaki genel öneriler diyabet hastaları için de geçerlidir.

  2. Randevu zamanınız gelmiş olsa bile rutin kontroller, diş tedavisi, gebelikte şeker yükleme testi gibi durumlar için sağlık kuruluşlarına başvurmayın.

  3. Yeterli ilaç ve malzemeniz (şeker ölçüm çubuğu, iğne ucu, insülin) olduğundan emin olun. Şeker komasına meyliniz varsa, yakın zamanda ketoasidoz geçirdiyseniz ek olarak idrar keton çubuğu temin edin. Ağır hipoglisemi (bilinç bulanıklığı, bilinç kaybına neden olacak derecede şeker düşüklüğü) meyliniz varsa evde glukagon içeren flakon bulundurun. Yakınlarınızın bu enjeksiyonu yapma konusunda bilgi sahibi olduğundan emin olun.

  4. Şekerinizi daha sık ölçüp takip edin. Yükselme ve düşme durumunda tedbir alın. Yeterince sıvı aldığınızdan emin olun.

  5. Evde kaldığınız sürede yeme düzenine ve hareketli olmaya dikkat edin. Ev içinde veya başkalarıyla temasınızın olmayacağı alanlarda adım sayınızı günde 5000’e tamamlamaya çalışın. Bu süreci kilo ve şeker kontrolünüze özen göstererek geçirmek için çaba sarf edin.

  6. Hastalığınızla ilgili aşağıdaki durumlarda doktora başvurun ve giderken kullanmakta olduğunuz ilaçlara ait listenizi yanınıza almayı unutmayın:

    1. Şeker yüksekliği belirtileri hissediyorsanız, şekeriniz 300 mg/dL üzerinde sebat ediyorsa, genel durumunuz bozulduysa (Eğer iletişim kurabildiğiniz bir hekim veya diyabet hemşiresi varsa önce ona danışın. Yüksek şeker durumunda şeker koması ihtimali için idrar keton testi yapmanız, gereksiz hastane başvurularını azaltarak yararlı olabilir)

    2. Ayakta yeni gelişen yara, göğüste şiddetli baskı hissi veya ağrı, kontrol edilemeyen tansiyon yükselmesi gibi ihmal edildiği taktirde ciddi sorunlara yol açabilecek durumlar

    3. Gebelik sırasında diyabet tanısı aldıysanız

  7. Tüm diyabet hastalarına önerdiğimiz grip ve pnömokok aşıları koronavirüs infeksiyonundan korumaz. Bu dönemde aşı olmak için sağlık kuruluşlarına başvurmanız koronavirüs enfeksiyonu bulaşma riskini artırabileceğinden önermiyoruz.

  8. Kalp, böbrek ve akciğer hastalığı gibi eşlik eden sorunlarınız varsa ilgili kuruluşların önerilerini takip edin.

 

Hipertansiyon Hastaları İçin

  1. Koronavirüs infeksiyonu geçirenlerde hipertansiyon en sık görülen hastalıklardandır ve infeksiyon seyrini olumsuz etkileyebilir. Yukarıdaki genel öneriler hipertansiyon hastaları için de geçerlidir.

  2. Koronavirüs ile infekte olmuş hipertansif hastalarda hipertansiyon tedavisi için kullanılan bazı ilaçların hastalığın seyrini kötüleştirebileceği iddia edilmektedir. Bu iddialar nedeniyle bazı hipertansiyon hastalarında tedirginlik yaşandığı görülmektedir. Konuyla ilgili elimizdeki bilgiler hipertansiyon ilaçlarını kesmek veya değiştirmek için yeterli değildir. İlaçlarınıza devam edin.

Böbrek Üstü Bezi veya Hipofiz Yetmezliği Hastaları İçin

  1. Böbrek üstü bezi yetmezliği (Addison Hastalığı) veya hipofiz yetmezliği olan hastaların koronavirüs enfeksiyonuna yakalanma riski toplum genelinden fazla değildir. Hastalığınız için aldığınız kortizon tedavisini ve almakta olduğunuz diğer ilaçları kesmeyin. Yukarıdaki genel öneriler böbrek üstü bezi veya hipofiz yetmezliği olan hastalar için de geçerlidir.

  2. Herhangi bir şikayetiniz yoksa randevu zamanınız gelmiş bile olsa rutin kontrollerinizi erteleyin.

  3. Üzerinizde mutlaka hastalık tanınızın yazılı olduğu bir kart taşıyın. Bu kartı web sayfamızdan temin etmek için aşağıdaki bağlantıyı tıklayın:

http://temd.org.tr/uploads/hasta_bilgi.pdf

  1. Genel durumunuzda bozulma, öksürük, ateş, nefes darlığı, bulantı ve kusma gibi şikayetleriniz olursa almakta olduğunuz kortizonun dozunu iki katına çıkarak hekiminize ulaşın.

 

Tiroid Hastaları İçin

  1. Tiroid hastalığı olan kişilerde koronavirüs infeksiyonu riskinin arttığına veya infeksiyon seyrinin kötüleştiğine dair veri bulunmamaktadır. Tiroid hastalıkları için kullanılan ilaçlar bağışıklık sistemini zayıflatmaz. Yukarıdaki genel öneriler tüm tiroid hastaları için de geçerlidir.

  2. Hipotiroidi hastaları: Tiroid bezinin az çalıştığı bu durumda tiroid hormonu (levotiroksin) alan hastaların kontrolleri ileri tarihlere ertelenebilir, ilaç dozunuzu değiştirmeyin.

  3. Hipertiroidi hastaları: Tiroid bezinin çok çalıştığı bu durumda antitiroid ilaç (metimazol, propiltiyourasil) kullananlarda zamanında ölçüm yapılarak ilaç dozu ayarlamak gerekebilir. Uzun süre ölçüm yaptırmadan antitiroid ilaçları kullanmak doğru değildir. İlacınızın dozunu kendiniz değiştirmeyin. Kesin kararı hekiminiz verecektir, hekiminizi arayarak öğrenebilirsiniz.

  4. Tiroid bezinin fazla çalışması nedeniyle antitiroid ilaç (metimazol, propiltiyourasil) kullanan hastalarımız; boğaz ağrısı, ateş yüksekliği, gribal infeksiyon gibi bulgularınız olursa ilacınızı kesin ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurun. Yukarıda bahsedilen şikayetleriniz yoksa ilaçlarınızı kesmeyin.

  5. Tiroid kanserli hastalar için önerilerimiz:

    1. Tiroid kanseri tedavisi tamamlanmış hastalar: Kanser tedavisi için tiroid cerrahisi yapılmış hastalar (sonrasında radyoaktif iyot almış veya almamış olabilir) koronavirüs infeksiyonu açısından ilave risk taşımazlar.

    2. Kanser nedeniyle tiroid ilacı (levotiroksin) alan hastalar: Tiroid hormonu (levotiroksin) altında kan değerleri hedefte olan hastaların kontrolleri ileri tarihlere ertelenebilir. İlacınızı kesmeyin, hekiminizin önerdiği dozda kullanmaya devam edin.

    3. Tiroid kanseri için cerrahi planlanmış hastalar: Tiroid biyopsi sonucunuz kanser şüpheli veya kanserle uyumlu geldiyse cerrahinin ertelenip ertelenmeyeceğine hekiminizle birlikte karar verin.

    4. Radyoaktif iyot tedavisi: Kanser nedeniyle radyoaktif iyot tedavisi planlanan hastalarda tedavi tercihen 3 ay ancak bazı hastalarda en fazla 6 aya kadar ertelenebilir. Hekiminizle birlikte karar verin.

    5. Tiroid kanseri metastazı nedeniyle yeni radyoterapi (ışın tedavisi) almış veya bağışıklık sistemini etkileyen ilaç kullanan hastalar: Tiroid kanseri metastazı nedeniyle ışın tedavisi almış, halen kemoterapi alan hastalarda koronavirüs infeksiyonu riski biraz artabilir. Bu hastalarımızın koruyucu tedbirleri daha sıkı uygulaması uygundur.

Osteoporoz Hastaları İçin

  1. Ostoporozu olan hastaların koronavirüs enfeksiyonuna yakalanma riski toplum genelinden fazla değildir. Yukarıdaki genel öneriler osteoporozu olan hastalar için de geçerlidir.

  2. Bu dönemde rutin kontrollerinizi erteleyin, kalsiyum ve D vitamini takviyesi dahil hastalığınız için aldığınız ilaçları kesmeyin.

  3. Kas-iskelet sistemi sağlığınızı korumak için beslenmenize dikkat edin, gıdalarla yeterli kalsiyum ve protein aldığınızdan emin olun.

  4. Evinizin bahçesi varsa bahçede, yoksa ev içinde hafif tempolu yürüyüşler yapın.

  5. Güneşli günlerde bahçenizde veya balkonunuzda, saat 10.00-15.00 arasında kollarınız ve bacaklarınız açık olacak şekilde 15-20 dakika güneşlenin.

  6. Evde kaldığınız bu dönemde ev içi kazaları ve düşmeyi önleyecek tedbirler alın. Kaygan zeminlerden, merdivenlerden, karanlık ortamlardan kaçının.

*Bu öneriler, yayınlandığı 20.4.2020 tarihinden önceki bilgiler ışığında hazırlanmıştır. Koronavirüs infeksiyonu tüm dünya için olduğu kadar ülkemiz için de yeni bir hastalıktır. Koronovirüs  pandemisi nedeniyle sürekli yeni yayınlar ve raporlar açıklanmaktadır. Derneğimiz gelişmeleri yakından izlemektedir. Yeni bilgiler geldikçe bu konuyla ilgili önerilerimiz güncellenecektir.

Hayır, elimizde böyle bir bilgi yok.
Ancak, diyabet hastalarında Corona enfeksiyonu daha şiddetli seyredebilir. Diyabetli hastaların diğer sağlık sorunları da komplikasyonların artmasına neden olabilir. Bu nedenle lütfen TEMD önerilerini dikkate alın.

Kan şekeri hedefte olanlarda, hastalığın şiddeti genel topluma göre hemen hemen aynıdır.
Bu nedenle şu sıralar kan şekerinizi daha sık ölçün.
Açlık ve Tokluk ölçümlerinizin hedef aralıklarda olmasına dikkat edin
Detaylar için TEMD önerilerine göz atın.

Rutin poliklinik randevularınız için sağlık kuruluşlarına gitmeyin.
Danışmak istediğiniz hususlar için telefon, elektronik posta veya sosyal ağları kullanın.
Aşağıdaki durumlarda mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız:
Kan şekeriniz tekrarlayan ölçümlerinizde 300mg/dl’nin üzerinde ve genel durumunuz
bozulduysa
Ayağınızda yeni ortaya çıkan bir yara varsa
Gebelik diyabetiniz varsa ve kan şekeriniz hedeflerin üzerinde seyrediyorsa
Detaylar için TEMD önerilerine göz atın.

Bitkisel ürünler ve geleneksel yöntemlerle ilgili yoğun bilgi kirliliği yaşanmaktadır.
Corona enfeksiyonundan koruduğu gösterilmiş hiçbir ilaç veya bitkisel ürün yoktur.
Kendinizi korumak için neler yapabileceğinizi lütfen okuyun.

Corona enfeksiyonuna yakalanma riskiniz toplumun genelinden daha fazla değildir.
Aldığınız kortizon tedavisini kesmeyin.
Ateşiniz yükselirse veya solunum yolu şikayetiniz olursa aldığınız kortizon dozunu iki kat arttırıp en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.

Hayır, elimizde böyle bir bilgi yok.
Yakın tarihte kontrol randevunuz varsa ve kendinizi iyi hissediyorsanız gitmeyin.
İlaçlarınızı önerildiği gibi kullanın
Detaylar için TEMD önerilerine göz atın.